Bu sabah Cumhuriyet gazetesinin manşetinde Altılı Masa’nın Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun “14 Mayıs sonrası 100 Günlük Ajandası” başlıklı haberini okurken, aklımda diğer bir olay vardı.
İsterseniz oradan başlayayım.
DÜN 93 YAŞINDA
BİR BAYAN ÖLDÜ
Dün İngiltere’nin Surrey kasabasında 93 yaşında bir bayan sessizce bu dünyadan ayrıldı.
Adı Mary Quant’dı…
Belki bugünkü kuşakların birçoklarının bilmediği bir isimdi, lakin benim kuşağım için çok değerli bir bayandı.
Onu şöyle tanıtırsam tahminen hepimize daha aşina gelebilir.
“Mini eteği hayatımıza sokan tasarımcı…”
BEATLES’IIN BİRİNCİ PLAĞINDAN BİR YIL
ÖNCE SOKAĞA ÇIKAN KÜÇÜK ETEK
Mini eteği birinci hangi dizayncı yarattı tartışmalı bir husus.
Bazılarına nazaran Andre Courreges’di..
Ama şurası kesin ki, küçük eteği genç bayanların günlük hayatına ve sokağa sokan dizayncı muhakkak oydu.
Yıl 1962’di…
Yani Beatles’ın birinci single plağı “Please Please Me’yi” kaydettiği 11 Şubat 1963’den bir yıl evvel.
Mary Quant işte o yıl birinci küçük eteğini Londra’nın King’s Road caddesindeki Bazaar isimli mağazasında vitrine koydu.
BERTRAND RUSSEL’IN ŞANTUNG
PİJAMALI KUZENİ BİR GENÇ ADAM
Öğretmen bir anne ve babanın kızıydı ve ailesi onun da öğretmen olmasını istiyordu.
O ise Goldsmith Kolejinde sanat okumayı tercih etti.
Öğrenim kolu ise “İlüstrasyondu…”
Yani çizim.
İşte o okulda Plunket Green isimli “Tuhaf” bir çocukla tanıştı.
Soylu bir İngiliz ailesinden geliyordu.
Bir tarafı Bedford Dükü’ne dayanıyordu.
Bir kuzeni ise ünlü filozof Bertrand Russel’dı…
Ama o Green ailesinin bütün o mavi kanlı üyelerinden farklıydı.
Mesela okula annesinin şantung pijamaları ile geliyordu.
Okulda tanıştılar ve hayatlarının sonuna kadar birlikte kaldılar.
MİNİ COOPER ARABADAN
ESİNLENEN KÜÇÜK ETEK
İlk dükkanlarını 1955’de açtılar.
Ama onu “Beat jenerasyonunun” kült isimleri ortasına yazdıran birinci tasarımı 1962’de geldi.
Aşağı üst tıpkı yıl, tarihin gördüğü tahminen de en büyük kültür ihtilali olan “Swinging Sixties”, yanı kıpır kıpır 60’ların tarihini birlikte yazdılar.
Beatles o ihtilalin müziklerini söyledi.
Maryş Quant elbiselerini dikti.
Hiç elbet bir ihtilaldi küçük etek.
Quant onu 1960’ların otomobil dizaynında bir ihtilal olan “Mini Cooper’dan” esinlenerek “Mini Skirt” olarak isimlendirmişti.
MİNİ ETEKLİ KIZLARI SOL ŞERİTE
GEÇİREN ‘YARATICI CÜRET’
“Mini etek genç kızların hayatı yaşamasında bir fast track’tır” demişti.
Yani genç insanların “Hızlı şeritten” yürümeye başlamasına yardımcı olacak bir tasarım.
Neydi bunu ortaya çıkaran his?
Şöyle yanıt ermişti:
“Yaratıcı cüret…”
O cüret daha sonraki yıllarda Vivienne Westwood, Rıfat Özbek, John Galliano, Alexandre McQueen’leri çıkaracaktı.
1947’den beri “Dior” egemenliğindeki Paris modasını sarsacak birinci adımı tahminen de o atmıştı.
7 YIL SONRA TUNALI HİLMİ’DE
MİNİ ETEKLİ BİR TÜRK KIZI
Onun birinci küçük eteğini vitrine koymasından, çok değil, 7 yıl sonra, ilerde eşim olacak Tansu Oral, Ankara Tunalı Hilmi Caddesi’nde küçük eteği ile özgürce yürüyordu.
Ve kimse de rahatsız etmiyordu.
1972 yılında gebeyken bile çıkarmamıştı küçük eteğini üzerinden.
MİNİ ETEK İHTİLALİNE BİR
SAÇ SANATKARI KATILIYOR
Mini etek ihtilalinin ayrılmaz bir modülü daha vardı.
Mary Quant’ın saçları…
Beatles’ın saç modelinin bayan versiyonu.
Onu da periyodun devrimci bir kuaförü, daha doğrusu saç sanatkarı Vidal Sassoon yaratmıştı.
60 YIL SONRA DAVID BOWIE’Yİ
BİR SANAT YAPITI HALİNE GETİREN ŞEY
Böylece 1960’lı yıllar ihtilalinin çok değerli bir kesimi daha doğuyordu.
Sanatçının kendisinin ve hayatı yaşama biçiminin de sanat yapıtı haline gelmesi.
Tıpkı, David Bowie’nin 50 yıl sonra bugün şahsen kendisinin, yüzünün, saç modelinin, giysilerinin ve duruşunun bir sanat yapıtı haline gelmesi.
Tıpkı Jean-Michel Basquiat’ın yapıtı ile bikr bütün haline gelen hayatı yaşama biçiminin bugün Paris’te Louis Vuitton Müzesi’nde sergilenmesi gibi…
Gerçek devrimcilerdi onlar.
İşte o nedenle şahsen Kraliçe Elizabeth’in elinde Kraliyet nişanlarının en büyüklerinde biri olan “Dame” unvanını almıştı.
Mini etekin ” Külliye’de “Devlet Nişanı” aldığını hayal edin…
Ben edemiyorum.
KILIÇDAROĞLU‘NUN 14’NCÜ
MADDESİNDEKİ DEVLET
İşte bunları düşünürken Cumhuriyet Gazetesi’nin bugünkü manşeti geldi önüme…
Kılıçdaroğlu’nun, güçlendirilmiş lider seçilmesi halinde birinci 100 günde yapacaklarının listesiydi.
İçlerinden biri, en sondaki yani 14’ncü unsur bilhassa dikkatimi çekti.
Aynen şöyleydi:
“Kadının teminatı devlet olacak…”
20 YIL BOYUNCA GİYSİ TARZIMIZ
KONUSUNDA KİM GARANTİ VERDİ BİZE
İşte orada durdum.
Tekrar Mary Quant geldi gözümün önüne…
Tabii ki bu maddeyi onun üzerinden yazmam yalnızca günün aktüel bir konusuna bağlama gayretimin yarattığı bir metafor.
Elbette bugün bayanın küçük etekten çok da lakin çok daha kıymetli ve hayati meseleleri var.
Can güvenliği acısı var.
O nedenle garantiyi kim verecek sorusu çok değerli.
İngiltere üzere muhafazakarlığın, geleneklerin çok kuvvetli olduğu bir ülkede bundan 60 yıl evvel bacaklarının dizden üst 15 santimini açan bir bayanının garantisi kimdi?
Neydi?
O günlerde Ankara’da Tunalı Hilmi Caddesi’nde sevgilim Tansu’nun teminatı kimdi neydi?
DÜNYADA GÜVENEBİLECEĞİM
EN SON KİŞİ VE CÜMLE
Son 20 yılda, evvel Başbakanımız, sonra güçlendirilmiş
Cumhurbaşkanımız Tayyip Erdoğan’ın ağzından daima şunu işittik:
“Kıyafetinizin ve haklarınızın garantisi benim…”
Dünyada güvenebileceğim en son cümle…
Aradan geçen 20 yılda ne kadar güvenebileceğimizi de gördük.
O nedenle ne başörtüsüne ne öbür giysi usulüne garantiyi şahıslardan değil, öteki şeylerden bekledim.
Peki o garantili bana devlet verebilir mi?
Verse de ben güvenmem…
Çünkü bugün “Devlet Güçlendirilmiş Cumhurbaşkanın şahsen kendisi” oldu.
Yanlış anlamayın onun kişiliği ve siyasetleri ile ilgili bir şey değil bu.
Bu sınırsız, hesap vermeyen, denetimsiz yetki sağladı bunu.
“Güç yozlaştırır, çok güç daha da yozlaştırır” cümlesinin ispatlandığını yaşayarak gördük.
TOPLUMSAL CIS’LAR DA
14’NCÜ HUSUSA GİRMELİ
O nedenle benim güvenebileceğim şey, güçlendirilmiş devlet değil, istekli ve toplumsal bir mutabakat, kanunlar ve kurumlar oldu.
Bunun için de toplumsal “Cısslar”ın” oluşması lazım.
Herhangi birimiz, bu haklara dokunmaya kalktığımızda elimizin yanacağını bilmemiz lazım.
Mary Quant’ın, Beatles’ın “Yaratıcı Cüret’i” işte bu türlü bir toplumsal mutabakat yarattı.
O mutabakat 1968 yılı Mayıs ayında global bir dönüşüme yol açtı.
Sayın Kılıçdaroğlu’nun 14’ncü hususa bir de bu açıdan bakmasında fayda var.
ZOR BİR GÜNÜN GECESİYDİ
AMA SABAHI AYDINLIKTI
Aradan 60 yıl geçti ve tarihin gördüğü bu en büyük kültür ihtilalinin yaratıcı cüretkarları artık yavaş yavaş ortamızdan ayrılıyor.
Ama o ihtilal her geçen yıl kıymetini biraz daha yazıyor bu kahrolası “Popülizm çağının” mağdur demokratlarının kafasına…
O günlerde Beatles müziğindeki üzere, “IT’s Been A Hard Day’s Night’tı..”
Zor bir Günün akşamıydı o birinci küçük eteğin vitrine konduğu gün…
Ama bugün hala yaşıyor…
Söyler misiniz, milletinin ve dünyanın başına bela olan kaç popülist siyasetçi bu kadar uzun yaşayabildi…