Tarihte görülmemiş bir barınma krizine yol açan konut fiyat enflasyonu durmak bilmiyor. Merkez Bankası’nın endeksine nazaran Kasım ayında Türkiye genelinde fiyatlar ortalama yüzde 3.8 arttı.
Aynı ay TÜİK’in açıkladığı tüketici enflasyonu yüzde 2.9’du. Yani konut fiyatları enflasyonun üzerinde yahut en az onun kadar artmaya devam etti. Konut fiyatlarındaki yıllık yüzde 174.3 artış, bağımsız iktisatçıların oluşturduğu ENAG’ın açıkladığı enflasyon oranının bile üzerinde.
Aralık ayı konut satış verisi bu beklentiyi doğrulamadı. Aralık’ta Türkiye genelinde 208 bin adet konut satıldı. Bu, kayıtlı tarihin en yüksek üçüncü aylık konut satış adediydi. Bununla birlikte Aralık satışı yeterli bir gösterge değil, çünkü daha evvelki aylardaki satışların bir kısmının tapu süreci yıl sonuna kalabiliyor. Aslında emlak piyasasından yavaşlama işaretleri geliyor. Fakat bu işaretlere göz atmadan evvel konut fiyatlarındaki çılgın artışın nedenlerini anlayalım.
İktidarın düşük faiz siyaseti nedeniyle bankalardaki mevduat faizi geçen yıl enflasyonun çok altına inince, tasarruflarını korumak isteyen vatandaşlar gayrimenkule hamle etti. Böylelikle talepte büyük bir artış yaşandı.
Oysa tıpkı devirde konut arzı azalıyordu. Müteahhitler geçen yıl, evvelki devirlere nazaran daha az bina inşa ettiler. Bunun da sebebi enflasyondu. Çimentoyu yarın dünkü fiyatın kaç katından alabileceklerini bilmiyorlardı. O nedenle yeni bina yapmak yerine durup beklemeyi tercih ettiler. Talep süratle artarken arz azalınca konut fiyatları patladı.
Bununla birlikte mantığımızın bize söylediği şeye, yani halkın çok büyük kısmının bu kadar yüksek fiyatlardan mesken alamaması nedeniyle satışların yavaşladığına dair birtakım taze işaretler var.
Emlak piyasasına dair bir bilgi şirketi olan Endeksa’nın kurucusu Görkem Öğüt’le konuştum. Endeksa’nın dataları, satılmayı bekleyen konut sayısında son aylarda bariz bir artışa işaret ediyor.
Fiyatların roket üzere yükseldiği 2022’nin birinci yarısında satışa çıkarılan konutlar çok kısa müddet içinde satılıyordu. O denli ki, bahar aylarında ve yaz başında birçok bölgede satılık mesken bulmak adeta imkansız hale gelmişti. Bu, talebin çok canlı olduğunun göstergesiydi.
Bu durum son birkaç ayda değişti. Satılamayan konut sayısı dikkat cazip biçimde arttı. İşte bu, konut piyasasında yavaşlamanın habercisi. Görkem Öğüt, buna bağlı olarak konut fiyatlarının artış suratının önümüzdeki aylarda yavaşlamasını bekliyor. Öngörüsü, ortalama fiyatların bu yıl enflasyon kadar artacağı, fiyatların çok yükseldiği birtakım semtler ve bölgelerde ise yer yer gerilemeler yaşanacağı tarafında.
Tabii şayet ikinci el konuta yönelik, rastgele bir kriteri, hududu olmayan yeni bir faiz kampanyası başlamazsa!
Endeksa dataları, konut piyasasında çok değişik bir eğilimi de gözler önüne seriyor: Geçen yıl fiyatlar en çok kent merkezinde bulunan uygun fiyatlı semtlerde artmış. İstanbul’da fiyatların geçen yıl en çok arttığı ilçeler Beyoğlu ve Şişli. Bu ilçelerde ortalama fiyatlar Kadıköy, Beşiktaş üzere ilçelere oranla daha ucuz olduğu için talep buralara yönelmiş. Sonuç: Bu semtlerde fiyatlar geçen yıl yüzde 250-300 oranında arttı. Öteki kentlerde de gibisi bir durum var.
Fiyatların akıl almaz düzeylere gelmesi konut piyasasının suratını kesmiş üzere görünüyor. Lakin nominal olmasa bile gerçek gerileme için (Yani fiyatların enflasyondan az artması için) konut arzında artış kural. Bunun da yolu enflasyonla gerçek bir uğraştan ve Türkiye’de ekonomik ve siyasi istikrarın sağlanmasından geçiyor.