Ayasofya-i Kebir Camii, Doğu Roma ve Osmanlı imparatorluklarının izlerini taşıyan mimari ve sanatsal özelliklerinin yanı sıra, yapısını oluşturan farklı cins ve kökendeki doğal taşlarla da büyük bir zenginliği barındırıyor.
İmparator Justinyanus’un buyruğuyla Doğu Roma imparatorluğunun hakim olduğu Muğla, Kocaeli, Yunanistan, Tunus, Mısır’dan Fransa’nın Pirene bölgesine kadar uzanan coğrafyalardan büyük zorluklarla getirilen doğal taşlar, 1500 yıllık tarihe ışık tutuyor.
Ayasofya-i Kebir Camii, İstanbul’un fethinin akabinde eklenen hünkar mahfili, mihrap, minber üzere ek yapılarda kullanılan güçlü doğal taş çeşitliliğiyle de iki imparatorluğun mimari estetiğini bugüne taşıyor.
“30’DAN FAZLA FARKLI TIP TAŞ KULLANILDIĞINI TESPİT ETTİK”
İstanbul Teknik Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı öğretim üyesi Dr. Serkan Angı, Ayasofya’nın Doğu Roma İmparatoru Justinyanus’un buyruğuyla 6. yüzyılda özel bir misyonla inşa edildiğini belirterek, “Bu doğal taşların bilhassa yapının inşa edildiği 6. yüzyılda Doğu Roma yani Bizans’ın hakim olduğu topraklardaki taş ocaklarından şahsen, şaşırtan lojistik takviyeyle getirilip burada kullanıldığı biliniyor. Ayasofya, İmparator Justinyanus ve Bizans’ın gücünün simgesi olarak hakim oldukları tüm coğrafyalardan farklı renk ve cinsteki doğal taşların getirilmesi, bunun bir göstergesi ve yansıması. Ayasofya’da yapılan tahlillerde yapı, kaplama ve bezeme taşı olarak 30’dan fazla farklı çeşit ve kökende doğal taş kullanıldığını tespit ettik” dedi.
Ayasofya’da kullanılan taşların dünyanın birçok bölgesinden izler taşıdığını belirten Angı, taşların bir kısmının skoutlosis ya da opus sectile denilen devrin mimari estetiğini yansıtan tekniklerle döşendiğini anlattı.
Angı, Ayasofya’nın birinci üretim periyodunda Yunanistan ve adalarıyla, Mısır, Tunus ve Fransa üzere ülkelerden, Muğla, Kocaeli, Afyon, Denizli, Bilecik ve Marmara Adası’ndan getirilen taşların kullanıldığını lisana getirdi.
Osmanlı periyodunda eklenen yapılarda da doğal taş kullanımına büyük ihtimam gösterildiğine dikkati çeken Angı şöyle devam etti:
“Yapıda Bizans İmparatorluğu devrinde kullanılan taşların Osmanlı İmparatorluğu periyodunda hünkar mahfili, minber, mihrap, vaiz kürsüsü üzere yapılarda da kullanıldığını görüyoruz. Ayasofya o periyotta hem tarihi hem o periyodun mimarisiyle ve de kullanılan doğal taşların göstermiş olduğu gücün simgesiyle 1500 yıllık ayakta kalan nadide mimari başyapıtlardan birisi.”
“AYASOFYA BİR GÜÇ GÖSTERİSİ”
Nişantaşı Üniversitesi Mimarlık Mühendislik Fakültesi öğretim üyesi Doç. Dr. Sedat Bornovalı da Ayasofya’da dünyanın birçok yerinden getirilen doğal taş kullanımını ‘güç sembolü’ olarak nitelendirdi.
Bornovalı, Ayasofya’nın Roma İmparatorluğu için o periyotta inşa edilen yapılardan daha farklı bir yerde olduğunun altını çizerek, “İmparator Konstantin’in hipodroma Mısır’dan bir dikilitaş getirmesi de benzeri bir nedenledir. Ama Ayasofya tam bir kompozisyon. İmparatorluğun doğusu, batısı, kuzeyi ve güneyinden taş getirmek bir güç sembolü.” diye konuştu.
Ayasofya’nın üretimi için bütün bir imparatorluk deneyim ve gücünün kullanıldığını belirten Bornovalı şöyle devam etti:
“Bütün Roma İmparatorluğu Justinyanus devrinde birleşerek 6. yüzyılda Ayasofya’yı oluşturuyor ve ondan sonra Mimar Sinan’a kadar Ayasofya’ya benzeme yüreği bile görmeyiz. Ayasofya insanın gözlerini öylesine kamaştırıyor ki her kezinde öteki bir şey öğreniyorsunuz. Bazen mimarisini, statiğini, bazen nasıl güzelleştirildiğini, bazen nasıl bir gücün inşa ettiğini, bazen de hangi güçlerin çaba sahnesine fırsat kıldığını görüyoruz. Osmanlı’nın teker teker her padişahı onu sahiplenmese bugüne gelemeyeceğini fark ediyorsunuz. Mimar Sinan olmasa, 2. Selim olmasa bugünlere gelemezdi, 1. Mahmut olmasa, onun vakfı olmasa bu hoşluklar katılamazdı. Sultan Abdülmecid olmasa Fossatileri davet ettirip restore ettirmese, 1894 zelzelesinden sonra büyük olasılıkla günümüze gelemezdi.” (AA)