Böbreklerin kanı filtrelemek, düzenlemek ve hormonları salgılamak gibi vücutta birçok önemli görevi vardır. Hayati bir organ olan böbrekler, vücuttan idrarla atılacak olan ürünleri filtreleyen ana organlardır.
Yaşla birlikte böbrek fonksiyonu bozulabildiği gibi hipertansiyon veya diyabet durumunda bu bozulma süreci hızlanabilir.
Böbrek hastalıkları genellikle sessizce gelişir. Kronik böbrek yetmezliği, böbreklerinin artık görevini tam olarak yerine getirmediği ve geri döndürülemez bir durumdur.
Kronik böbrek yetmezliğinin nedenleri
Kronik böbrek yetmezliği genellikle bir hastalığın sonucu ortaya çıkan ikincil bir durumdur. Yani diyabet, yüksek tansiyon veya bir otoimmün hastalık (lupus, romatoid artrit, Crohn hastalığı, romatoid purpura) gibi başka bir hastalığın sonucu ortayz çıkar.
Bazı faktörler kronik böbrek yetmezliği oluşumunu tetikler. Aşırı kilo, obezite, sigara ve aşırı kolesterol gibi durumlar kronik böbrek yetmezliğine yol açabilir.
Hastalık çocuklarda oldukça nadirdir, ancak görülme oranı yaşla birlikte artar. Erkekler kadınlardan daha sık etkilenir.
Kronik böbrek yetmezliğinin belirtileri
Kronik böbrek yetmezliği uzun yıllar vücutta sessizce ilerler. Belirtiler ortaya çıktığında, böbrek yetmezliği zaten oldukça ilerlemiştir. Düzenli tıbbi takip, hastalığı erken bir aşamada teşhis etmenin tek yoludur.
Ayrıca böbrek, kemik iliği tarafından kırmızı kan hücrelerinin üretimini uyarmaktan sorumlu olan eritropoietin hormonunun üretim yeridir. Böbrek yetmezliği durumunda bu üretim eksik bir şekilde gerçekleşir ve kansızlık başlar. Hastada nefes darlığı ve yorgunluk görülür.
Bunlar haricinde yüksek tansiyon gibi belirtiler de böbrek yetmezliğini gösterebilir. Yüksek tansiyon böbreklerin küçük damarlarına zarar verir. Şeker hastalığının ortaya çıkması da böbreklerde problem olduğunu gösterebilir. Diyabet hastalarının neredeyse yarısı kronik böbrek hastalığı geliştirir. Diyabet kontrolü, kronik böbrek yetmezliği riskini azaltır.
Böbrek yetmezliği nasıl teşhis edilir?
Böbrek fonksiyonu, kas kökenli bir belirteç olan kandaki kreatinin ölçülerek değerlendirilir.
Glomerüler filtrasyon hızı (GFR) da bir belirteçtir. Üç aydan uzun bir süre boyunca 60’ın altında bir GFR, böbrek hastalığını gösterir.
Ayrıca bir idrar analizi yapılabilir. İdrarda protein, albümin veya kan varlığı böbrek hastalıklarını gösterebilir.
Kronik böbrek hastalığının tedavileri nelerdir?
Kronik böbrek hastalığı tedavisinde öncelikle varsa altta yatan hastalığın belirlenmesi gerekir.
Böbreklerin işini hafifletmek için hasta yaşam tarzı ve diyet değişiklikleri yapmak zorundadır. Düşük proteinli ve alkolsüz bir diyet önerilir ve hipertansiyon durumunda tuz oranı düşük ve aşırı kilo durumunda yağ oranı düşük bir diyet önerilir. Hasta sigara içiyorsa sigarayı mutlaka bırakmalıdır.
Tedaviler hastalığın ilerleme düzeyine bağlıdır. İdrar hacmini azaltmak veya ürik asit üretimini azaltmak için ilaçlar reçete edilebilir. Böbrek normal kapasitesinin yüzde 15’inin altına düştüğünde, böbrek nakli beklenir ve diyaliz zorunlu hale gelir.
Yüksek tansiyonu kontrol etmek önceliktir. Tuz oranı düşük bir diyet izlenmelidir. Yüksek tansiyona karşı hareket etmek için tuz alımının günde maksimum 5 grama düşürülmesi tavsiye edilir.
Hastalığın komplikasyonlarına karşı savaşmak için proteinleri ve fosfordan zengin gıdaları (et veya süt ürünleri gibi) azaltmak gerekir. Günde kilo başına bir gramdan fazla protein tüketilmesi önerilmez.
Böbrekler vücudun asit-baz dengesine yardımcı olurç Böbrek fonksiyonu bozulursa ve vücut kronik asidoz riski altındaysa, yiyeceklerdeki asitler daha az filtrelenir. Et, peynir, yumurta ve tahılların aksine alkalileştirici oldukları için daha fazla meyve ve sebze tüketilmelidir.
Böbrek yetmezliği durumunda, fazla fosfor uygun şekilde atılamaz ve kanda kalır, bu da kemiklerin zayıflamasına ve kalsiyum kaybına neden olabilir. Kandaki çok yüksek fosfor ve kalsiyum seviyeleri organlarda tortulara neden olabilir. Et ve süt ürünleri ölçülü tüketilmelidir. Aşırı potasyumdan da kaçınılmalıdır. Böbrek yetmezliği durumunda fosfor gibi kandaki potasyum seviyeleri de yükselebilir. Bu nedenle muz, portakal, kuru erik, patates ve domates tüketimine özellikle dikkat edilmelidir.
Böbreklere iyi gelen 10 besin
Bazı besinlerin böbrek işlevlerini iyileştirdiği ve böbrek hastalıklarını geciktirebileceği veya önleyebileceği bilinmektedir.
İşte böbreklerinize daha iyi bakmanız için tüketmeniz gereken 10 besin.
Zeytinyağı
Antioksidanlar ve mineraller açısından zengin olan zeytinyağı yemeklere kolaylıkla eklenebilir. Böbreklerin vücuttaki toksinleri atmasına yardımcı olur.
Limon
Küçük böbrek rahatsızlıkları için önerilen limon suyu, asiditesi sayesinde böbrekleri temizlemeye yardımcı olur. Özellikle böbrek taşlarında etkilidir.
Maydanoz
Böbreklerin toksinleri atmasına yardımcı olan en iyi gıdalardan biri olan maydanoz, böbrek taşlarını ve idrar yolu enfeksiyonlarına karşı etkilidir.
Kırmızı meyveler
Su ve antioksidanlar açısından zengin olan kırmızı meyveler detoks edici özelliklere sahiptir. Yaban mersini, çilek, böğürtlen ve kızılcık gibi koyu renkli olanlar böbrekler için en iyisidir. Ancak yüksek şeker içeriği nedeniyle ölçülü olarak tüketilmelidir.
Zencefil
Zencefilin antioksidan özelliği böbrekler için faydalıdır. Zencefil tüketmek vücuttan toksinleri atarken aynı zamanda kanı temizler ve böbrekleri temizler.
Isırgan
Isırgan otu, arındırıcı ve antiseptik etkisi sayesinde bakterileri yok ederek idrar yolu enfeksiyonlarını önler ve tedavi eder. Taze veya kuru ısırgan otu çayı böbreklerin düzgün çalışmasına yardımcı olur.
Zerdeçal
Zerdeçalın iltihap önleyici özellikleri, onu böbrek iltihabı ve idrar yolu enfeksiyonlarında iyi bir koruyucu gıda yapar. Zerdeçal böbrek iltihabına karşı etkili antiseptik özelliklere sahiptir.
Karpuz
Karpuzun yüksek su içeriği onu böbrekler için gerçek bir sağlıklı gıda yapar. İçerdiği vitamin ve mineraller de vücut için çok iyidir. Özellikle yaz aylarında susuz kalmamak ve böbreklerin çalışmasına yardımcı olmak için tercih edilen bir meyvedir. Ancak, şeker içeriği nedeniyle çok fazla tüketilmemelidir.
Elma
Karahindiba
Karahindiba yaprakları en iyi idrar söktürücüler arasındadır. Su tutulmasını ortadan kaldırarak üriner sistemdeki sorunları hafifletir ve böbreklerin çalışmasını kolaylaştırır. Bu bitki birçok böbrek rahatsızlığını ve idrar yolu enfeksiyonunu önler.